تغیر مسیر یافته از - ترک جهاد
زمان تقریبی مطالعه: 22 دقیقه
 

تخلف از جهاد (قرآن)





جهاد در راه خداوند بر هر مسلمانی واجب است و خداوند مسلمانان را از ترک جهاد نهی کرده است. در این مقاله آیات تخلف از جهاد معرفی می‌شوند.

فهرست مندرجات

۱ - بی‌نیازی خداوند از جهاد
۲ - گناه ترک جهاد
۳ - حرمت تخلف از جهاد
۴ - تخلف از جهاد در بینش منافقان
۵ - رابطه تخلف از جهاد و مرگ مقدر
۶ - تخلف از جهاد در صدر اسلام
۷ - اندوهبار بودن پیروزی بر متخلفان جهاد
۸ - رابطه تخلف از جهاد و ایمان دروغین
۹ - سرزنش تخلف‌کنندگان از جهاد
۱۰ - آثار تخلّف از جهاد
       ۱۰.۱ - از ظالمان‌
       ۱۰.۲ - اندوه‌
       ۱۰.۳ - تحیّر
       ۱۰.۴ - خسران‌
       ۱۰.۵ - سرور
       ۱۰.۶ - سقوط
       ۱۰.۷ - غضب خدا
       ۱۰.۸ - فتنه‌
       ۱۰.۹ - فساد
       ۱۰.۱۰ - فسق‌
       ۱۰.۱۱ - قطع روابط خویشاوندی‌
       ۱۰.۱۲ - کفر
       ۱۰.۱۳ - کوردلی‌
       ۱۰.۱۴ - محرومیّت از جهاد
       ۱۰.۱۵ - محرومیّت از رحمت خدا
       ۱۰.۱۶ - محرومیّت از رضایت خدا
       ۱۰.۱۷ - هلاکت‌
۱۱ - عوامل تخلّف از جهاد
       ۱۱.۱ - بیماردلی‌
       ۱۱.۲ - سستی و تنبلی‌
       ۱۱.۳ - ثروت‌
       ۱۱.۴ - خوف‌
       ۱۱.۵ - دنیاطلبی‌
       ۱۱.۶ - علاقه به فرزند
       ۱۱.۷ - کفر
       ۱۱.۸ - نفاق‌
۱۲ - کیفر تخلّف از جهاد
       ۱۲.۱ - عذاب و کیفر الهی
       ۱۲.۲ - آتش جهنم
       ۱۲.۳ - عذاب دردناک
       ۱۲.۴ - طرد شدن از سوی مؤمنان
۱۳ - موانع تخلّف از جهاد
       ۱۳.۱ - ایمان‌
       ۱۳.۲ - تقوا
       ۱۳.۳ - توجّه به عذاب خدا
       ۱۳.۴ - توجّه به علم خدا
۱۴ - متخلّفان از جهاد
۱۵ - پانویس
۱۶ - منبع

۱ - بی‌نیازی خداوند از جهاد



قدرت مطلق خداوند، نشان بى‌نيازى او از جهاد مؤمنان و آسيب‌ناپذيرى او از تخلّف آنان، در جهاد:
إِلَّا تَنْفِرُوا يُعَذِّبْكُمْ‌ ... وَ لا تَضُرُّوهُ شَيْئاً وَ اللَّهُ عَلى‌ كُلِّ شَيْ‌ءٍ قَدِيرٌ. جمله «واللَّه على‌ كلّ شى‌ء قدير» در مقام تعليل براى حقايق ياد شده در آيه شريفه است‌.

۲ - گناه ترک جهاد



فرار از عرصه جهاد، گناه و نيازمند توبه به درگاه الهى:
... ثُمَّ وَلَّيْتُمْ مُدْبِرِينَ‌ ثُمَّ يَتُوبُ اللَّهُ مِنْ بَعْدِ ذلِكَ عَلى‌ مَنْ يَشاءُ وَ اللَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ.

۳ - حرمت تخلف از جهاد



حرمت تخلّف از جهاد و پشت كردن به دشمن:
۱. ... إِذا لَقِيتُمُ الَّذِينَ كَفَرُوا زَحْفاً فَلا تُوَلُّوهُمُ الْأَدْبارَ.
۲. يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ لا تَوَلَّوْا عَنْهُ وَ أَنْتُمْ تَسْمَعُونَ. چون آيه شريفه در سلسله آيات مربوط به جهاد قرار دارد، مقصود از رويگردانى (و لاتولّوا عنه) نافرمانى در مورد جهاد است‌.

۴ - تخلف از جهاد در بینش منافقان



تخلّف از جهاد و دور ماندن از مصيبتهاى آن، نعمتى الهى، در بينش منافقان:
وَ إِنَّ مِنْكُمْ لَمَنْ لَيُبَطِّئَنَّ فَإِنْ أَصابَتْكُمْ مُصِيبَةٌ قالَ قَدْ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيَّ إِذْ لَمْ أَكُنْ مَعَهُمْ شَهِيداً.

۵ - رابطه تخلف از جهاد و مرگ مقدر



تأثير نداشتن تخلّف و فرار از جهاد، در نجات انسان از مرگ مقدّر:
۱. ... يَقُولُونَ لَوْ كانَ لَنا مِنَ الْأَمْرِ شَيْ‌ءٌ ما قُتِلْنا هاهُنا قُلْ لَوْ كُنْتُمْ فِي بُيُوتِكُمْ لَبَرَزَ الَّذِينَ كُتِبَ عَلَيْهِمُ الْقَتْلُ إِلى‌ مَضاجِعِهِمْ‌ ....
۲. يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تَكُونُوا كَالَّذِينَ كَفَرُوا وَ قالُوا لِإِخْوانِهِمْ إِذا ضَرَبُوا فِي الْأَرْضِ أَوْ كانُوا غُزًّى لَوْ كانُوا عِنْدَنا ما ماتُوا وَ ما قُتِلُوا لِيَجْعَلَ اللَّهُ ذلِكَ حَسْرَةً فِي قُلُوبِهِمْ وَ اللَّهُ يُحْيِي وَ يُمِيتُ‌ ... وَ لَئِنْ مُتُّمْ أَوْ قُتِلْتُمْ لَإِلَى اللَّهِ تُحْشَرُونَ.
۳. أَ لَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ قِيلَ لَهُمْ كُفُّوا أَيْدِيَكُمْ‌ ... فَلَمَّا كُتِبَ عَلَيْهِمُ الْقِتالُ إِذا فَرِيقٌ مِنْهُمْ‌ ... وَ قالُوا رَبَّنا لِمَ كَتَبْتَ عَلَيْنَا الْقِتالَ لَوْ لا أَخَّرْتَنا إِلى‌ أَجَلٍ قَرِيبٍ قُلْ مَتاعُ الدُّنْيا قَلِيلٌ‌ ... أَيْنَما تَكُونُوا يُدْرِكْكُمُ الْمَوْتُ وَ لَوْ كُنْتُمْ فِي بُرُوجٍ مُشَيَّدَةٍ ....
۴. قُلْ لَنْ يَنْفَعَكُمُ الْفِرارُ إِنْ فَرَرْتُمْ مِنَ الْمَوْتِ أَوِ الْقَتْلِ‌ ....

۶ - تخلف از جهاد در صدر اسلام



افرادى متخلّف و فراركننده از جهاد، در ميان مسلمانان صدر اسلام:
۱. أَمْ حَسِبْتُمْ أَنْ تُتْرَكُوا وَ لَمَّا يَعْلَمِ اللَّهُ الَّذِينَ جاهَدُوا مِنْكُمْ وَ لَمْ يَتَّخِذُوا مِنْ دُونِ اللَّهِ وَ لا رَسُولِهِ وَ لَا الْمُؤْمِنِينَ وَلِيجَةً ....
۲. وَ إِذا أُنْزِلَتْ سُورَةٌ أَنْ آمِنُوا بِاللَّهِ وَ جاهِدُوا مَعَ رَسُولِهِ اسْتَأْذَنَكَ أُولُوا الطَّوْلِ مِنْهُمْ وَ قالُوا ذَرْنا نَكُنْ مَعَ الْقاعِدِينَ.
۳. إِنَّمَا السَّبِيلُ عَلَى الَّذِينَ يَسْتَأْذِنُونَكَ وَ هُمْ أَغْنِياءُ رَضُوا بِأَنْ يَكُونُوا مَعَ الْخَوالِفِ وَ طَبَعَ اللَّهُ عَلى‌ قُلُوبِهِمْ فَهُمْ لا يَعْلَمُونَ.
۴. وَ إِذْ قالَتْ طائِفَةٌ مِنْهُمْ يا أَهْلَ يَثْرِبَ لا مُقامَ لَكُمْ فَارْجِعُوا وَ يَسْتَأْذِنُ فَرِيقٌ مِنْهُمُ النَّبِيَّ يَقُولُونَ إِنَّ بُيُوتَنا عَوْرَةٌ وَ ما هِيَ بِعَوْرَةٍ إِنْ يُرِيدُونَ إِلَّا فِراراً.

۷ - اندوهبار بودن پیروزی بر متخلفان جهاد



پيروزيها و موفقيّتهاى پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله در عرصه‌هاى جهاد، اندوهبار براى متخلّفان جهادگريز:
إِنْ تُصِبْكَ حَسَنَةٌ تَسُؤْهُمْ‌ ... با توجّه به سياق آيات معلوم مى‌شود، مراد از «حسنة» در آيه، فتوحات و غنايم است.

۸ - رابطه تخلف از جهاد و ایمان دروغین



تخلّف بى‌دليل برخى مسلمانان از جهاد، نشان دروغين بودن ایمان آنان به خدا و پيامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله:
وَ جاءَ الْمُعَذِّرُونَ مِنَ الْأَعْرابِ لِيُؤْذَنَ لَهُمْ وَ قَعَدَ الَّذِينَ كَذَبُوا اللَّهَ وَ رَسُولَهُ‌ ... مقصود از دروغ در آيه، اظهار ايمان آنان است.

۹ - سرزنش تخلف‌کنندگان از جهاد



سرزنش خداوند از مؤمنان جهادگريز، پس از شنيدن نداى جهاد:
۱. وَ ما لَكُمْ لا تُقاتِلُونَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَ الْمُسْتَضْعَفِينَ مِنَ الرِّجالِ وَ النِّساءِ وَ الْوِلْدانِ الَّذِينَ يَقُولُونَ رَبَّنا أَخْرِجْنا مِنْ هذِهِ الْقَرْيَةِ الظَّالِمِ أَهْلُها وَ اجْعَلْ لَنا مِنْ لَدُنْكَ وَلِيًّا وَ اجْعَلْ لَنا مِنْ لَدُنْكَ نَصِيراً.
۲. يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا ما لَكُمْ إِذا قِيلَ لَكُمُ انْفِرُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ اثَّاقَلْتُمْ إِلَى الْأَرْضِ‌ ....

۱۰ - آثار تخلّف از جهاد




۱۰.۱ - از ظالمان‌


تخلّف از جهاد، موجب قرار گرفتن در زمره ظالمان:
۱. ... فَلَمَّا كُتِبَ عَلَيْهِمُ الْقِتالُ تَوَلَّوْا ... وَ اللَّهُ عَلِيمٌ بِالظَّالِمِينَ.
۲. لَوْ خَرَجُوا فِيكُمْ ما زادُوكُمْ إِلَّا خَبالًا وَ لَأَوْضَعُوا خِلالَكُمْ يَبْغُونَكُمُ الْفِتْنَةَ وَ فِيكُمْ سَمَّاعُونَ لَهُمْ وَ اللَّهُ عَلِيمٌ بِالظَّالِمِينَ.

۱۰.۲ - اندوه‌


تخلّف از جهاد، درپى‌دارنده غم و اندوه فراوان و طولانى:
فَرِحَ الْمُخَلَّفُونَ بِمَقْعَدِهِمْ خِلافَ رَسُولِ اللَّهِ وَ كَرِهُوا أَنْ يُجاهِدُوا ... فَلْيَضْحَكُوا قَلِيلًا وَ لْيَبْكُوا كَثِيراً جَزاءً بِما كانُوا يَكْسِبُونَ.

۱۰.۳ - تحيّر


تحیّر و سرگردانی، پيامد رويگردانى از جهاد:
يا قَوْمِ ادْخُلُوا الْأَرْضَ الْمُقَدَّسَةَ الَّتِي كَتَبَ اللَّهُ لَكُمْ وَ لا تَرْتَدُّوا عَلى‌ أَدْبارِكُمْ فَتَنْقَلِبُوا خاسِرِينَ‌ قالَ فَإِنَّها مُحَرَّمَةٌ عَلَيْهِمْ أَرْبَعِينَ سَنَةً يَتِيهُونَ فِي الْأَرْضِ فَلا تَأْسَ عَلَى الْقَوْمِ الْفاسِقِينَ.

۱۰.۴ - خسران‌


نافرمانى از جهاد، موجب زیان و خسران:
يا قَوْمِ ادْخُلُوا الْأَرْضَ الْمُقَدَّسَةَ الَّتِي كَتَبَ اللَّهُ لَكُمْ وَ لا تَرْتَدُّوا عَلى‌ أَدْبارِكُمْ فَتَنْقَلِبُوا خاسِرِينَ.

۱۰.۵ - سرور


شادمانی زودگذر، از آثار تخلف و ترك جهاد:
فَرِحَ الْمُخَلَّفُونَ بِمَقْعَدِهِمْ خِلافَ رَسُولِ اللَّهِ وَ كَرِهُوا أَنْ يُجاهِدُوا بِأَمْوالِهِمْ وَ أَنْفُسِهِمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ‌ ... فَلْيَضْحَكُوا قَلِيلًا وَ لْيَبْكُوا كَثِيراً جَزاءً بِما كانُوا يَكْسِبُونَ.

۱۰.۶ - سقوط


تخلّف از جهاد با دشمنان اسلام، باعث نابودى و سقوط جامعه اسلامی:
وَ قاتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ الَّذِينَ يُقاتِلُونَكُمْ‌ ... وَ أَنْفِقُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَ لا تُلْقُوا بِأَيْدِيكُمْ إِلَى التَّهْلُكَةِ وَ أَحْسِنُوا إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ. مقصود از «القاء در تهلكه» ترك انفاق در راه خدا است كه موجب تسلّط دشمنان و در نهايت باعث هلاكت و نابودى مى‌شود.
... انْفِرُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ‌ ... إِلَّا تَنْفِرُوا يُعَذِّبْكُمْ‌ ... وَ يَسْتَبْدِلْ قَوْماً غَيْرَكُمْ‌ ....

۱۰.۷ - غضب خدا


تخلّف و رويگردانى از عرصه جهاد، به جز براى اتّخاذ تاكتيكهاى جديد، موجب غضب الهی:
وَ مَنْ يُوَلِّهِمْ يَوْمَئِذٍ دُبُرَهُ إِلَّا مُتَحَرِّفاً لِقِتالٍ أَوْ مُتَحَيِّزاً إِلى‌ فِئَةٍ فَقَدْ باءَ بِغَضَبٍ مِنَ اللَّهِ‌ ....

۱۰.۸ - فتنه‌


ترك فريضه جهاد در برابر کافران دين‌ستيز، درپى‌دارنده فتنه در جامعه:
إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا ... وَ جاهَدُوا بِأَمْوالِهِمْ وَ أَنْفُسِهِمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ‌ ... أُولئِكَ بَعْضُهُمْ أَوْلِياءُ بَعْضٍ‌ ...وَ إِنِ اسْتَنْصَرُوكُمْ فِي الدِّينِ فَعَلَيْكُمُ النَّصْرُ ... إِلَّا تَفْعَلُوهُ تَكُنْ فِتْنَةٌ فِي الْأَرْضِ‌ ....

۱۰.۹ - فساد


ترك فریضه جهاد با مال و جان در برابر كافران دين‌ستيز، سبب فساد گسترده در جامعه:
۱. إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَ هاجَرُوا وَ جاهَدُوا بِأَمْوالِهِمْ وَ أَنْفُسِهِمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ‌ ... أُولئِكَ بَعْضُهُمْ أَوْلِياءُ بَعْضٍ‌ ... وَ إِنِ اسْتَنْصَرُوكُمْ فِي الدِّينِ فَعَلَيْكُمُ النَّصْرُ ... إِلَّا تَفْعَلُوهُ تَكُنْ فِتْنَةٌ فِي الْأَرْضِ وَ فَسادٌ كَبِيرٌ.
۲. وَ يَقُولُ الَّذِينَ آمَنُوا لَوْ لا نُزِّلَتْ سُورَةٌ فَإِذا أُنْزِلَتْ سُورَةٌ مُحْكَمَةٌ وَ ذُكِرَ فِيهَا الْقِتالُ رَأَيْتَ الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ يَنْظُرُونَ إِلَيْكَ نَظَرَ الْمَغْشِيِّ عَلَيْهِ مِنَ الْمَوْتِ فَأَوْلى‌ لَهُمْ‌ فَهَلْ عَسَيْتُمْ إِنْ تَوَلَّيْتُمْ أَنْ تُفْسِدُوا فِي الْأَرْضِ وَ تُقَطِّعُوا أَرْحامَكُمْ.

۱۰.۱۰ - فسق‌


••• تخلّف از جهاد، باعث فسق و انحراف از مسیر حق:
۱. وَ إِذْ قالَ مُوسى‌ لِقَوْمِهِ‌ ... قالُوا يا مُوسى‌ إِنَّا لَنْ نَدْخُلَها أَبَداً ما دامُوا فِيها فَاذْهَبْ أَنْتَ وَ رَبُّكَ فَقاتِلا إِنَّا هاهُنا قاعِدُونَ‌ قالَ رَبِّ إِنِّي لا أَمْلِكُ إِلَّا نَفْسِي وَ أَخِي فَافْرُقْ بَيْنَنا وَ بَيْنَ الْقَوْمِ الْفاسِقِينَ.
۲. يَعْتَذِرُونَ إِلَيْكُمْ‌ ... يَحْلِفُونَ لَكُمْ‌ ... فَإِنَّ اللَّهَ لا يَرْضى‌ عَنِ الْقَوْمِ الْفاسِقِينَ. با توجّه به سياق آيات، برداشت شده است‌.

••• ترجيح علايق خانوادگى و دلبستگيهاى مادّى بر جهاد در راه خدا، عامل فسق و انحراف از مسير حق:
قُلْ إِنْ كانَ آباؤُكُمْ وَ أَبْناؤُكُمْ وَ إِخْوانُكُمْ وَ أَزْواجُكُمْ وَ عَشِيرَتُكُمْ وَ أَمْوالٌ اقْتَرَفْتُمُوها وَ تِجارَةٌ تَخْشَوْنَ كَسادَها وَ مَساكِنُ تَرْضَوْنَها أَحَبَّ إِلَيْكُمْ مِنَ اللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ جِهادٍ فِي سَبِيلِهِ فَتَرَبَّصُوا ... وَ اللَّهُ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الْفاسِقِينَ.

۱۰.۱۱ - قطع روابط خويشاوندى‌


رويگردانى از جهاد، مايه گسستن روابط خويشاوندى:
... سُورَةٌ مُحْكَمَةٌ وَ ذُكِرَ فِيهَا الْقِتالُ‌ ... فَهَلْ عَسَيْتُمْ إِنْ تَوَلَّيْتُمْ أَنْ تُفْسِدُوا فِي الْأَرْضِ وَ تُقَطِّعُوا أَرْحامَكُمْ.

۱۰.۱۲ - كفر


تخلّف و سرباز زدن از پيكار در راه خدا، عامل دورى از مرز ایمان و قرار گرفتن در آستانه کفر:
... تَعالَوْا قاتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ‌ ... قالُوا لَوْ نَعْلَمُ‌ قِتالًا لَاتَّبَعْناكُمْ هُمْ لِلْكُفْرِ يَوْمَئِذٍ أَقْرَبُ مِنْهُمْ لِلْإِيمانِ‌ ....

۱۰.۱۳ - كوردلى‌


گناه تخلّف از جهاد، موجب کوردلی و ناتوانى قلب انسان از فهم حقايق:
۱. ... اسْتَأْذَنَكَ أُولُوا الطَّوْلِ مِنْهُمْ‌ ... رَضُوا بِأَنْ يَكُونُوا مَعَ الْخَوالِفِ وَ طُبِعَ عَلى‌ قُلُوبِهِمْ فَهُمْ لا يَفْقَهُونَ‌ إِنَّمَا السَّبِيلُ عَلَى الَّذِينَ يَسْتَأْذِنُونَكَ وَ هُمْ أَغْنِياءُ رَضُوا بِأَنْ يَكُونُوا مَعَ الْخَوالِفِ وَ طَبَعَ اللَّهُ عَلى‌ قُلُوبِهِمْ فَهُمْ لا يَعْلَمُونَ.
۲. وَ يَقُولُ الَّذِينَ آمَنُوا لَوْ لا نُزِّلَتْ سُورَةٌ فَإِذا أُنْزِلَتْ سُورَةٌ مُحْكَمَةٌ وَ ذُكِرَ فِيهَا الْقِتالُ رَأَيْتَ الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ يَنْظُرُونَ إِلَيْكَ نَظَرَ الْمَغْشِيِّ عَلَيْهِ مِنَ الْمَوْتِ فَأَوْلى‌ لَهُمْ‌ أُولئِكَ الَّذِينَ لَعَنَهُمُ اللَّهُ فَأَصَمَّهُمْ وَ أَعْمى‌ أَبْصارَهُمْ.

۱۰.۱۴ - محروميّت از جهاد


خوشحالى منافقان از تخلّف در غزوه تبوک، مايه محروم شدن دائمى آنان از شركت در جهاد:
فَرِحَ الْمُخَلَّفُونَ بِمَقْعَدِهِمْ خِلافَ رَسُولِ اللَّهِ‌ ... فَقُلْ لَنْ تَخْرُجُوا مَعِيَ أَبَداً وَ لَنْ تُقاتِلُوا مَعِيَ عَدُوًّا إِنَّكُمْ رَضِيتُمْ بِالْقُعُودِ أَوَّلَ مَرَّةٍ فَاقْعُدُوا مَعَ الْخالِفِينَ. جمله «إنّكم رضيتم بالقعود أوّل مرّة» در مقام تعليل براى جملات پيشين «لن‌تخرجوا معى أبدا ...» است‌.

۱۰.۱۵ - محروميّت از رحمت خدا


تخلّف منافقان از جهاد، موجب محروميّت آنان از رحمت الهی:
وَ يَقُولُ الَّذِينَ آمَنُوا لَوْ لا نُزِّلَتْ سُورَةٌ فَإِذا أُنْزِلَتْ سُورَةٌ مُحْكَمَةٌ وَ ذُكِرَ فِيهَا الْقِتالُ رَأَيْتَ الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ يَنْظُرُونَ إِلَيْكَ نَظَرَ الْمَغْشِيِّ عَلَيْهِ مِنَ الْمَوْتِ فَأَوْلى‌ لَهُمْ‌ أُولئِكَ الَّذِينَ لَعَنَهُمُ اللَّهُ‌ ....

۱۰.۱۶ - محروميّت از رضايت خدا


تخلّف از جهاد، سبب محروميّت از رضایت خداوند:
يَحْلِفُونَ لَكُمْ‌ ... فَإِنَّ اللَّهَ لا يَرْضى‌ عَنِ الْقَوْمِ الْفاسِقِينَ. با توجّه به سياق آيات فهميده مى‌شود.

۱۰.۱۷ - هلاكت‌


سرباز زدن از فريضه جهاد در راه خدا، مايه هلاکت و نابودی:
لَوْ كانَ عَرَضاً قَرِيباً وَ سَفَراً قاصِداً لَاتَّبَعُوكَ وَ لكِنْ بَعُدَتْ عَلَيْهِمُ الشُّقَّةُ وَ سَيَحْلِفُونَ بِاللَّهِ لَوِ اسْتَطَعْنا لَخَرَجْنا مَعَكُمْ يُهْلِكُونَ أَنْفُسَهُمْ‌ ....

۱۱ - عوامل تخلّف از جهاد




۱۱.۱ - بيماردلى‌


بیماردلی، عامل تخلّف و رويگردانى از جهاد:
وَ يَقُولُ الَّذِينَ آمَنُوا لَوْ لا نُزِّلَتْ سُورَةٌ فَإِذا أُنْزِلَتْ سُورَةٌ مُحْكَمَةٌ وَ ذُكِرَ فِيهَا الْقِتالُ رَأَيْتَ الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ يَنْظُرُونَ إِلَيْكَ نَظَرَ الْمَغْشِيِّ عَلَيْهِ مِنَ الْمَوْتِ فَأَوْلى‌ لَهُمْ‌ فَهَلْ عَسَيْتُمْ إِنْ تَوَلَّيْتُمْ أَنْ تُفْسِدُوا فِي الْأَرْضِ وَ تُقَطِّعُوا أَرْحامَكُمْ.

۱۱.۲ - سستی و تنبلى‌


روحيّه تنبلی و سستی، عامل خوددارى انسان از شركت در جهاد:
۱. يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا خُذُوا حِذْرَكُمْ فَانْفِرُوا ثُباتٍ أَوِ انْفِرُوا جَمِيعاً وَ إِنَّ مِنْكُمْ لَمَنْ لَيُبَطِّئَنَّ فَإِنْ أَصابَتْكُمْ مُصِيبَةٌ قالَ قَدْ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيَّ إِذْ لَمْ أَكُنْ مَعَهُمْ شَهِيداً.
۲. قالُوا يا مُوسى‌ إِنَّ فِيها قَوْماً جَبَّارِينَ وَ إِنَّا لَنْ نَدْخُلَها حَتَّى يَخْرُجُوا مِنْها فَإِنْ يَخْرُجُوا مِنْها فَإِنَّا داخِلُونَ‌ قالُوا يا مُوسى‌ إِنَّا لَنْ نَدْخُلَها أَبَداً ما دامُوا فِيها فَاذْهَبْ أَنْتَ وَ رَبُّكَ فَقاتِلا إِنَّا هاهُنا قاعِدُونَ.
۳. إِنَّما يَسْتَأْذِنُكَ الَّذِينَ لا يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ وَ ارْتابَتْ قُلُوبُهُمْ فَهُمْ فِي رَيْبِهِمْ يَتَرَدَّدُونَ‌ وَ لَوْ أَرادُوا الْخُرُوجَ لَأَعَدُّوا لَهُ عُدَّةً وَ لكِنْ كَرِهَ اللَّهُ انْبِعاثَهُمْ فَثَبَّطَهُمْ وَ قِيلَ اقْعُدُوا مَعَ الْقاعِدِينَ.
۴. وَ إِذا أُنْزِلَتْ سُورَةٌ أَنْ آمِنُوا بِاللَّهِ وَ جاهِدُوا مَعَ رَسُولِهِ اسْتَأْذَنَكَ أُولُوا الطَّوْلِ مِنْهُمْ وَ قالُوا ذَرْنا نَكُنْ مَعَ الْقاعِدِينَ.

۱۱.۳ - ثروت‌


ثروتمندی و مال فراوان، زمينه تخلّف از جهاد:
۱. إِنَّما يَسْتَأْذِنُكَ الَّذِينَ لا يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ وَ ارْتابَتْ قُلُوبُهُمْ فَهُمْ فِي رَيْبِهِمْ يَتَرَدَّدُونَ‌ فَلا تُعْجِبْكَ أَمْوالُهُمْ وَ لا أَوْلادُهُمْ إِنَّما يُرِيدُ اللَّهُ لِيُعَذِّبَهُمْ بِها فِي الْحَياةِ الدُّنْيا وَ تَزْهَقَ أَنْفُسُهُمْ وَ هُمْ كافِرُونَ.
۲. فَرِحَ الْمُخَلَّفُونَ بِمَقْعَدِهِمْ خِلافَ رَسُولِ اللَّهِ وَ كَرِهُوا أَنْ يُجاهِدُوا بِأَمْوالِهِمْ وَ أَنْفُسِهِمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَ قالُوا لا تَنْفِرُوا فِي الْحَرِّ قُلْ نارُ جَهَنَّمَ أَشَدُّ حَرًّا لَوْ كانُوا يَفْقَهُونَ‌ وَ لا تُعْجِبْكَ أَمْوالُهُمْ وَ أَوْلادُهُمْ إِنَّما يُرِيدُ اللَّهُ أَنْ يُعَذِّبَهُمْ بِها فِي الدُّنْيا وَ تَزْهَقَ أَنْفُسُهُمْ وَ هُمْ كافِرُونَ.
۳. وَ إِذا أُنْزِلَتْ سُورَةٌ أَنْ آمِنُوا بِاللَّهِ وَ جاهِدُوا مَعَ رَسُولِهِ اسْتَأْذَنَكَ أُولُوا الطَّوْلِ مِنْهُمْ وَ قالُوا ذَرْنا نَكُنْ مَعَ الْقاعِدِينَ‌ رَضُوا بِأَنْ يَكُونُوا مَعَ الْخَوالِفِ وَ طُبِعَ عَلى‌ قُلُوبِهِمْ فَهُمْ لا يَفْقَهُونَ‌ إِنَّمَا السَّبِيلُ عَلَى الَّذِينَ يَسْتَأْذِنُونَكَ وَ هُمْ أَغْنِياءُ رَضُوا بِأَنْ يَكُونُوا مَعَ الْخَوالِفِ وَ طَبَعَ اللَّهُ عَلى‌ قُلُوبِهِمْ فَهُمْ لا يَعْلَمُونَ‌ يَعْتَذِرُونَ إِلَيْكُمْ إِذا رَجَعْتُمْ إِلَيْهِمْ قُلْ لا تَعْتَذِرُوا لَنْ نُؤْمِنَ لَكُمْ‌ ....

۱۱.۴ - خوف‌


ترس از دشمن، سبب فرار و خوددارى از شركت در جهاد:
۱. فَلَمَّا فَصَلَ طالُوتُ بِالْجُنُودِ ... فَلَمَّا جاوَزَهُ هُوَ وَ الَّذِينَ آمَنُوا مَعَهُ قالُوا لا طاقَةَ لَنَا الْيَوْمَ بِجالُوتَ وَ جُنُودِهِ‌ ....
۲. أَ لَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ قِيلَ لَهُمْ كُفُّوا أَيْدِيَكُمْ وَ أَقِيمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّكاةَ فَلَمَّا كُتِبَ عَلَيْهِمُ الْقِتالُ إِذا فَرِيقٌ مِنْهُمْ يَخْشَوْنَ النَّاسَ كَخَشْيَةِ اللَّهِ أَوْ أَشَدَّ خَشْيَةً وَ قالُوا رَبَّنا لِمَ كَتَبْتَ عَلَيْنَا الْقِتالَ لَوْ لا أَخَّرْتَنا إِلى‌ أَجَلٍ قَرِيبٍ قُلْ مَتاعُ الدُّنْيا قَلِيلٌ وَ الْآخِرَةُ خَيْرٌ لِمَنِ اتَّقى‌ وَ لا تُظْلَمُونَ فَتِيلًا.
۳. قالُوا يا مُوسى‌ إِنَّ فِيها قَوْماً جَبَّارِينَ وَ إِنَّا لَنْ نَدْخُلَها حَتَّى يَخْرُجُوا مِنْها فَإِنْ يَخْرُجُوا مِنْها فَإِنَّا داخِلُونَ‌ قالُوا يا مُوسى‌ إِنَّا لَنْ نَدْخُلَها أَبَداً ما دامُوا فِيها فَاذْهَبْ أَنْتَ وَ رَبُّكَ فَقاتِلا إِنَّا هاهُنا قاعِدُونَ.
۴. وَ يَحْلِفُونَ بِاللَّهِ إِنَّهُمْ لَمِنْكُمْ وَ ما هُمْ مِنْكُمْ وَ لكِنَّهُمْ قَوْمٌ يَفْرَقُونَ.
۵. إِذْ جاؤُكُمْ مِنْ فَوْقِكُمْ وَ مِنْ أَسْفَلَ مِنْكُمْ وَ إِذْ زاغَتِ الْأَبْصارُ وَ بَلَغَتِ الْقُلُوبُ الْحَناجِرَ وَ تَظُنُّونَ بِاللَّهِ الظُّنُونَا وَ إِذْ قالَتْ طائِفَةٌ مِنْهُمْ يا أَهْلَ يَثْرِبَ لا مُقامَ لَكُمْ فَارْجِعُوا وَ يَسْتَأْذِنُ فَرِيقٌ مِنْهُمُ النَّبِيَّ يَقُولُونَ إِنَّ بُيُوتَنا عَوْرَةٌ وَ ما هِيَ بِعَوْرَةٍ إِنْ يُرِيدُونَ إِلَّا فِراراً قُلْ لَنْ يَنْفَعَكُمُ الْفِرارُ إِنْ فَرَرْتُمْ مِنَ الْمَوْتِ أَوِ الْقَتْلِ وَ إِذاً لا تُمَتَّعُونَ إِلَّا قَلِيلًا.
۶. وَ يَقُولُ الَّذِينَ آمَنُوا لَوْ لا نُزِّلَتْ سُورَةٌ فَإِذا أُنْزِلَتْ سُورَةٌ مُحْكَمَةٌ وَ ذُكِرَ فِيهَا الْقِتالُ رَأَيْتَ الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ يَنْظُرُونَ إِلَيْكَ نَظَرَ الْمَغْشِيِّ عَلَيْهِ مِنَ الْمَوْتِ فَأَوْلى‌ لَهُمْ.

۱۱.۵ - دنياطلبى‌


ترك جهاد و سستى در آن، نشانه دلبستگى به زندگی دنیا:
۱. ... فَلَمَّا كُتِبَ عَلَيْهِمُ الْقِتالُ‌ ... قُلْ مَتاعُ الدُّنْيا قَلِيلٌ وَ الْآخِرَةُ خَيْرٌ لِمَنِ اتَّقى‌ وَ لا تُظْلَمُونَ فَتِيلًا.
۲. ... ما لَكُمْ إِذا قِيلَ لَكُمُ انْفِرُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ اثَّاقَلْتُمْ إِلَى الْأَرْضِ أَ رَضِيتُمْ بِالْحَياةِ الدُّنْيا مِنَ الْآخِرَةِ فَما مَتاعُ الْحَياةِ الدُّنْيا فِي الْآخِرَةِ إِلَّا قَلِيلٌ.

۱۱.۶ - علاقه به فرزند


علاقه و دلبستگى به فرزند، از عوامل ترك جهاد:
۱. قُلْ إِنْ كانَ آباؤُكُمْ وَ أَبْناؤُكُمْ وَ إِخْوانُكُمْ وَ أَزْواجُكُمْ وَ عَشِيرَتُكُمْ وَ أَمْوالٌ اقْتَرَفْتُمُوها وَ تِجارَةٌ تَخْشَوْنَ كَسادَها وَ مَساكِنُ تَرْضَوْنَها أَحَبَّ إِلَيْكُمْ مِنَ اللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ جِهادٍ فِي سَبِيلِهِ فَتَرَبَّصُوا حَتَّى يَأْتِيَ اللَّهُ بِأَمْرِهِ وَ اللَّهُ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الْفاسِقِينَ.
۲. لا يَسْتَأْذِنُكَ الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ أَنْ يُجاهِدُوا بِأَمْوالِهِمْ وَ أَنْفُسِهِمْ وَ اللَّهُ عَلِيمٌ بِالْمُتَّقِينَ‌ إِنَّما يَسْتَأْذِنُكَ الَّذِينَ لا يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ‌ ... فَلا تُعْجِبْكَ أَمْوالُهُمْ وَ لا أَوْلادُهُمْ‌ ....
۳. فَرِحَ الْمُخَلَّفُونَ‌ ... وَ كَرِهُوا أَنْ يُجاهِدُوا ... وَ لا تُعْجِبْكَ أَمْوالُهُمْ وَ أَوْلادُهُمْ إِنَّما يُرِيدُ اللَّهُ أَنْ يُعَذِّبَهُمْ بِها ....

۱۰.۱۲ - كفر


بى‌ايمانى، عامل تخلّف و محروميّت از شركت در جهاد:
إِنَّما يَسْتَأْذِنُكَ الَّذِينَ لا يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ وَ ارْتابَتْ قُلُوبُهُمْ فَهُمْ فِي رَيْبِهِمْ يَتَرَدَّدُونَ‌ ... وَ لكِنْ كَرِهَ اللَّهُ انْبِعاثَهُمْ فَثَبَّطَهُمْ وَ قِيلَ اقْعُدُوا مَعَ الْقاعِدِينَ.

۱۱.۸ - نفاق‌


نفاق منافقان، سبب تلاش آنان براى بازداشتن مؤمنان از شركت در جهاد:
إِذْ جاؤُكُمْ مِنْ فَوْقِكُمْ وَ مِنْ أَسْفَلَ مِنْكُمْ وَ إِذْ زاغَتِ الْأَبْصارُ وَ بَلَغَتِ الْقُلُوبُ الْحَناجِرَ وَ تَظُنُّونَ بِاللَّهِ الظُّنُونَا وَ إِذْ يَقُولُ الْمُنافِقُونَ وَ الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ ما وَعَدَنَا اللَّهُ وَ رَسُولُهُ إِلَّا غُرُوراً قَدْ يَعْلَمُ اللَّهُ الْمُعَوِّقِينَ مِنْكُمْ وَ الْقائِلِينَ لِإِخْوانِهِمْ هَلُمَّ إِلَيْنا وَ لا يَأْتُونَ الْبَأْسَ إِلَّا قَلِيلًا.

۱۲ - كيفر تخلّف از جهاد




۱۲.۱ - عذاب و کیفر الهی


ترك جهاد در راه خدا، بر اثر دلبستگى به خانواده و وابستگى به امكانات مادّى، از موجبات عذاب و کیفر الهی:
قُلْ إِنْ كانَ آباؤُكُمْ وَ أَبْناؤُكُمْ وَ إِخْوانُكُمْ وَ أَزْواجُكُمْ وَ عَشِيرَتُكُمْ وَ أَمْوالٌ اقْتَرَفْتُمُوها وَ تِجارَةٌ تَخْشَوْنَ كَسادَها وَ مَساكِنُ تَرْضَوْنَها أَحَبَّ إِلَيْكُمْ مِنَ اللَّهِ‌ ... وَ جِهادٍ فِي سَبِيلِهِ فَتَرَبَّصُوا حَتَّى يَأْتِيَ اللَّهُ بِأَمْرِهِ‌ ... مقصود از «أمره» بنا بر قولى، كيفر و عذاب الهى است.

۱۲.۲ - آتش جهنم


تخلّف از جهاد، درپى‌دارنده آتش جهنّم:
۱. وَ مَنْ يُوَلِّهِمْ يَوْمَئِذٍ دُبُرَهُ إِلَّا مُتَحَرِّفاً لِقِتالٍ أَوْ مُتَحَيِّزاً إِلى‌ فِئَةٍ فَقَدْ باءَ بِغَضَبٍ مِنَ اللَّهِ وَ مَأْواهُ جَهَنَّمُ وَ بِئْسَ الْمَصِيرُ.
۲. فَرِحَ الْمُخَلَّفُونَ بِمَقْعَدِهِمْ خِلافَ رَسُولِ اللَّهِ‌ ... وَ قالُوا لا تَنْفِرُوا فِي الْحَرِّ قُلْ نارُ جَهَنَّمَ أَشَدُّ ... جَزاءً بِما كانُوا يَكْسِبُونَ.
۳. يَعْتَذِرُونَ إِلَيْكُمْ إِذا رَجَعْتُمْ إِلَيْهِمْ قُلْ لا تَعْتَذِرُوا لَنْ نُؤْمِنَ لَكُمْ قَدْ نَبَّأَنَا اللَّهُ مِنْ أَخْبارِكُمْ وَ سَيَرَى اللَّهُ عَمَلَكُمْ وَ رَسُولُهُ ثُمَّ تُرَدُّونَ إِلى‌ عالِمِ الْغَيْبِ وَ الشَّهادَةِ فَيُنَبِّئُكُمْ بِما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ‌ سَيَحْلِفُونَ بِاللَّهِ لَكُمْ إِذَا انْقَلَبْتُمْ إِلَيْهِمْ لِتُعْرِضُوا عَنْهُمْ فَأَعْرِضُوا عَنْهُمْ إِنَّهُمْ رِجْسٌ وَ مَأْواهُمْ جَهَنَّمُ جَزاءً بِما كانُوا يَكْسِبُونَ.

۱۲.۳ - عذاب دردناک


عذاب دردناك، كيفر متخلّفان از جهاد:
۱. يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا ما لَكُمْ إِذا قِيلَ لَكُمُ انْفِرُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ اثَّاقَلْتُمْ إِلَى الْأَرْضِ أَ رَضِيتُمْ بِالْحَياةِ الدُّنْيا مِنَ الْآخِرَةِ فَما مَتاعُ الْحَياةِ الدُّنْيا فِي الْآخِرَةِ إِلَّا قَلِيلٌ‌ إِلَّا تَنْفِرُوا يُعَذِّبْكُمْ عَذاباً أَلِيماً ....
۲. ... وَ قَعَدَ الَّذِينَ كَذَبُوا اللَّهَ وَ رَسُولَهُ سَيُصِيبُ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْهُمْ عَذابٌ أَلِيمٌ.
۳. قُلْ لِلْمُخَلَّفِينَ مِنَ الْأَعْرابِ سَتُدْعَوْنَ إِلى‌ قَوْمٍ أُولِي بَأْسٍ شَدِيدٍ تُقاتِلُونَهُمْ أَوْ يُسْلِمُونَ فَإِنْ تُطِيعُوا يُؤْتِكُمُ اللَّهُ أَجْراً حَسَناً وَ إِنْ تَتَوَلَّوْا كَما تَوَلَّيْتُمْ مِنْ قَبْلُ يُعَذِّبْكُمْ عَذاباً أَلِيماً.

۱۲.۴ - طرد شدن از سوی مؤمنان


طرد شدن منافقان جهادگريز صدر اسلام، از سوى مؤمنان مجاهد، كيفرى براى آنان:
سَيَحْلِفُونَ بِاللَّهِ لَكُمْ إِذَا انْقَلَبْتُمْ إِلَيْهِمْ لِتُعْرِضُوا عَنْهُمْ فَأَعْرِضُوا عَنْهُمْ‌ ... جَزاءً بِما كانُوا يَكْسِبُونَ. اقدام منافقان متخلّف از جهاد براى چشم‌پوشى مؤمنان مجاهد از تخلّف آنان، نشانگر تنگ شدن عرصه بر آنان است‌.

۱۳ - موانع تخلّف از جهاد




۱۳.۱ - ايمان‌


ایمان به خدا و آخرت، مانع تخلّف از جهاد:
لا يَسْتَأْذِنُكَ الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ أَنْ يُجاهِدُوا بِأَمْوالِهِمْ وَ أَنْفُسِهِمْ وَ اللَّهُ عَلِيمٌ بِالْمُتَّقِينَ.

۱۳.۲ - تقوا


تقوا، مانع تخلّف از جهاد در راه خدا:
۱. لا يَسْتَأْذِنُكَ‌ ... أَنْ يُجاهِدُوا بِأَمْوالِهِمْ وَ أَنْفُسِهِمْ وَ اللَّهُ عَلِيمٌ بِالْمُتَّقِينَ.
۲. وَ عَلَى الثَّلاثَةِ الَّذِينَ خُلِّفُوا حَتَّى إِذا ضاقَتْ عَلَيْهِمُ الْأَرْضُ‌ ... ثُمَّ تابَ عَلَيْهِمْ لِيَتُوبُوا إِنَّ اللَّهَ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِيمُ‌ يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ كُونُوا مَعَ الصَّادِقِينَ.

۱۳.۳ - توجّه به عذاب خدا


توجّه به شدّت عذاب الهی و آتش دوزخ، بازدارنده انسان از تخلّف در امر جهاد:
فَرِحَ الْمُخَلَّفُونَ‌ ... قُلْ نارُ جَهَنَّمَ أَشَدُّ حَرًّا لَوْ كانُوا يَفْقَهُونَ.

۱۳.۴ - توجّه به علم خدا


توجّه به آگاهی خداوند بر راز دلها و عملكرد آدميان، بازدارنده انسان از بهانه‌جويى براى رفتن به جهاد:
۱. ... قالُوا لَوْ نَعْلَمُ قِتالًا لَاتَّبَعْناكُمْ‌ ... يَقُولُونَ بِأَفْواهِهِمْ ما لَيْسَ فِي قُلُوبِهِمْ وَ اللَّهُ أَعْلَمُ بِما يَكْتُمُونَ. مطلب ياد شده از يادآورى علم خداوند به راز دلهاى منافقان جهادگريز- در پايان آيه شريفه- به دست مى‌آيد.
۲. ... فَلَمَّا كُتِبَ عَلَيْهِمُ الْقِتالُ تَوَلَّوْا ... وَ اللَّهُ عَلِيمٌ بِالظَّالِمِينَ.

۱۴ - متخلّفان از جهاد



••• بهانه‌جويى گروهى از بادیه‌نشینان، براى شركت نكردن در جهاد:
وَ جاءَ الْمُعَذِّرُونَ مِنَ الْأَعْرابِ لِيُؤْذَنَ لَهُمْ‌ ....

••• اذن‌خواهى اعراب و باديه‌نشينان معذور، براى شركت نكردن در جهاد:
وَ جاءَ الْمُعَذِّرُونَ مِنَ الْأَعْرابِ لِيُؤْذَنَ لَهُمْ وَ قَعَدَ الَّذِينَ كَذَبُوا اللَّهَ وَ رَسُولَهُ‌ ... از عطف جمله «و قعد الّذين ...» بر جمله «و جاء المعذّرون» مطلب مزبور قابل استفاده است.

••• خداوند، تهديدكننده متخلّفان از جهاد، به افشاى اسرارشان:
يَعْتَذِرُونَ إِلَيْكُمْ إِذا رَجَعْتُمْ إِلَيْهِمْ قُلْ لا تَعْتَذِرُوا لَنْ نُؤْمِنَ لَكُمْ قَدْ نَبَّأَنَا اللَّهُ مِنْ أَخْبارِكُمْ وَ سَيَرَى اللَّهُ عَمَلَكُمْ وَ رَسُولُهُ ثُمَّ تُرَدُّونَ إِلى‌ عالِمِ الْغَيْبِ وَ الشَّهادَةِ فَيُنَبِّئُكُمْ بِما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ.

••• دعوت باديه‌نشينان متخلّف از جهاد، به جنگ با دشمنان نيرومند در آینده:
قُلْ لِلْمُخَلَّفِينَ مِنَ الْأَعْرابِ سَتُدْعَوْنَ إِلى‌ قَوْمٍ أُولِي بَأْسٍ شَدِيدٍ تُقاتِلُونَهُمْ أَوْ يُسْلِمُونَ فَإِنْ تُطِيعُوا يُؤْتِكُمُ اللَّهُ أَجْراً حَسَناً وَ إِنْ تَتَوَلَّوْا كَما تَوَلَّيْتُمْ مِنْ قَبْلُ يُعَذِّبْكُمْ عَذاباً أَلِيماً.

••• شمول رحمت خدا بر متخلّفان از جهاد در صورت توبه:
وَ عَلَى الثَّلاثَةِ الَّذِينَ خُلِّفُوا حَتَّى إِذا ضاقَتْ عَلَيْهِمُ الْأَرْضُ بِما رَحُبَتْ وَ ضاقَتْ عَلَيْهِمْ أَنْفُسُهُمْ وَ ظَنُّوا أَنْ لا مَلْجَأَ مِنَ اللَّهِ إِلَّا إِلَيْهِ ثُمَّ تابَ عَلَيْهِمْ لِيَتُوبُوا إِنَّ اللَّهَ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِيمُ.

۱۵ - پانویس


 
۱. توبه/سوره۹، آیه۳۹.    
۲. توبه/سوره۹، آیه۲۵.    
۳. توبه/سوره۹، آیه۲۷.    
۴. انفال/سوره۸، آیه۱۵.    
۵. انفال/سوره۸، آیه۲۰.    
۶. نساء/سوره۴، آیه۷۲.    
۷. آل‌عمران/سوره۳، آیه۱۵۴.    
۸. آل‌عمران/سوره۳، آیه۱۵۶.    
۹. آل‌عمران/سوره۳، آیه۱۵۸.    
۱۰. نساء/سوره۴، آیه۷۷.    
۱۱. نساء/سوره۴، آیه۷۸.    
۱۲. احزاب/سوره۳۳، آیه۱۶.    
۱۳. توبه/سوره۹، آیه۱۶.    
۱۴. توبه/سوره۹، آیه۸۶.    
۱۵. توبه/سوره۹، آیه۹۳.    
۱۶. احزاب/سوره۳۳، آیه۱۳.    
۱۷. توبه/سوره۹، آیه۵۰.    
۱۸. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ۵، ص ۵۷.    
۱۹. توبه/سوره۹، آیه۹۰.    
۲۰. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ۵، ص ۹۰.    
۲۱. نساء/سوره۴، آیه۷۵.    
۲۲. توبه/سوره۹، آیه۳۸.    
۲۳. بقره/سوره۲، آیه۲۴۶.    
۲۴. توبه/سوره۹، آیه۴۷.    
۲۵. توبه/سوره۹، آیه۸۱.    
۲۶. توبه/سوره۹، آیه۸۲.    
۲۷. مائده/سوره۵، آیه۲۱.    
۲۸. مائده/سوره۵، آیه۲۶.    
۲۹. مائده/سوره۵، آیه۲۱.    
۳۰. توبه/سوره۹، آیه۸۱.    
۳۱. توبه/سوره۹، آیه۸۲.    
۳۲. بقره/سوره۲، آیه۱۹۰.    
۳۳. بقره/سوره۲، آیه۱۹۵.    
۳۴. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ۲، ص ۵۱۶.    
۳۵. توبه/سوره۹، آیه۳۸.    
۳۶. توبه/سوره۹، آیه۳۹.    
۳۷. انفال/سوره۸، آیه۱۶.    
۳۸. انفال/سوره۸، آیه۷۲.    
۳۹. انفال/سوره۸، آیه۷۳.    
۴۰. انفال/سوره۸، آیه۷۲.    
۴۱. انفال/سوره۸، آیه۷۳.    
۴۲. محمد/سوره۴۷، آیه۲۰.    
۴۳. محمد/سوره۴۷، آیه۲۲.    
۴۴. مائده/سوره۵، آیه۲۰.    
۴۵. مائده/سوره۵، آیه۲۴.    
۴۶. مائده/سوره۵، آیه۲۵.    
۴۷. توبه/سوره۹، آیه۹۴.    
۴۸. توبه/سوره۹، آیه۹۶.    
۴۹. توبه/سوره۹، آیه۲۴.    
۵۰. محمد/سوره۴۷، آیه۲۰.    
۵۱. محمد/سوره۴۷، آیه۲۲.    
۵۲. آل‌عمران/سوره۳، آیه۱۶۷.    
۵۳. توبه/سوره۹، آیه۸۶.    
۵۴. توبه/سوره۹، آیه۸۷.    
۵۵. توبه/سوره۹، آیه۹۳.    
۵۶. محمد/سوره۴۷، آیه۲۰.    
۵۷. محمد/سوره۴۷، آیه۲۳.    
۵۸. توبه/سوره۹، آیه۸۱.    
۵۹. توبه/سوره۹، آیه۸۳.    
۶۰. محمد/سوره۴۷، آیه۲۰.    
۶۱. محمد/سوره۴۷، آیه۲۳.    
۶۲. توبه/سوره۹، آیه۹۶.    
۶۳. توبه/سوره۹، آیه۴۲.    
۶۴. محمد/سوره۴۷، آیه۲۰.    
۶۵. محمد/سوره۴۷، آیه۲۲.    
۶۶. نساء/سوره۴، آیه۷۱.    
۶۷. نساء/سوره۴، آیه۷۲.    
۶۸. مائده/سوره۵، آیه۲۲.    
۶۹. مائده/سوره۵، آیه۲۴.    
۷۰. توبه/سوره۹، آیه۴۵.    
۷۱. توبه/سوره۹، آیه۴۶.    
۷۲. توبه/سوره۹، آیه۸۶.    
۷۳. توبه/سوره۹، آیه۴۵.    
۷۴. توبه/سوره۹، آیه۵۵.    
۷۵. توبه/سوره۹، آیه۸۱.    
۷۶. توبه/سوره۹، آیه۸۵.    
۷۷. توبه/سوره۹، آیه۸۶.    
۷۸. توبه/سوره۹، آیه۸۷.    
۷۹. توبه/سوره۹، آیه۹۳.    
۸۰. توبه/سوره۹، آیه۹۴.    
۸۱. بقره/سوره۲، آیه۲۴۹.    
۸۲. نساء/سوره۴، آیه۷۷.    
۸۳. مائده/سوره۵، آیه۲۲.    
۸۴. مائده/سوره۵، آیه۲۴.    
۸۵. توبه/سوره۹، آیه۵۶.    
۸۶. احزاب/سوره۳۳، آیه۱۰.    
۸۷. احزاب/سوره۳۳، آیه۱۳.    
۸۸. احزاب/سوره۳۳، آیه۱۶.    
۸۹. محمد/سوره۴۷، آیه۲۰.    
۹۰. نساء/سوره۴، آیه۷۷.    
۹۱. توبه/سوره۹، آیه۳۸.    
۹۲. توبه/سوره۹، آیه۲۴.    
۹۳. توبه/سوره۹، آیه۴۴.    
۹۴. توبه/سوره۹، آیه۴۵.    
۹۵. توبه/سوره۹، آیه۵۵.    
۹۶. توبه/سوره۹، آیه۸۱.    
۹۷. توبه/سوره۹، آیه۸۵.    
۹۸. توبه/سوره۹، آیه۴۵.    
۹۹. توبه/سوره۹، آیه۴۶.    
۱۰۰. احزاب/سوره۳۳، آیه۱۰.    
۱۰۱. احزاب/سوره۳۳، آیه۱۲.    
۱۰۲. احزاب/سوره۳۳، آیه۱۸.    
۱۰۳. توبه/سوره۹، آیه۲۴.    
۱۰۴. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ۵، ص ۲۶.    
۱۰۵. انفال/سوره۸، آیه۱۶.    
۱۰۶. توبه/سوره۹، آیه۸۱.    
۱۰۷. توبه/سوره۹، آیه۸۲.    
۱۰۸. توبه/سوره۹، آیه۹۴.    
۱۰۹. توبه/سوره۹، آیه۹۵.    
۱۱۰. توبه/سوره۹، آیه۳۸.    
۱۱۱. توبه/سوره۹، آیه۳۹.    
۱۱۲. توبه/سوره۹، آیه۹۰.    
۱۱۳. فتح/سوره۴۸، آیه۱۶.    
۱۱۴. توبه/سوره۹، آیه۹۵.    
۱۱۵. توبه/سوره۹، آیه۴۴.    
۱۱۶. توبه/سوره۹، آیه۴۴.    
۱۱۷. توبه/سوره۹، آیه۱۱۸.    
۱۱۸. توبه/سوره۹، آیه۱۱۹.    
۱۱۹. توبه/سوره۹، آیه۸۱.    
۱۲۰. آل‌عمران/سوره۳، آیه۱۶۷.    
۱۲۱. بقره/سوره۲، آیه۲۴۶.    
۱۲۲. توبه/سوره۹، آیه۹۰.    
۱۲۳. توبه/سوره۹، آیه۹۰.    
۱۲۴. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ۵، ص ۹۰.    
۱۲۵. توبه/سوره۹، آیه۹۴.    
۱۲۶. فتح/سوره۴۸، آیه۱۶.    
۱۲۷. توبه/سوره۹، آیه۱۱۸.    


۱۶ - منبع



مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۱۰، ص۱۰۶، برگرفته از مقاله «تخلّف از جهاد »    


رده‌های این صفحه : جهاد | موضوعات قرآنی




آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.